Ngô Nhân Dụng
Ngày hôm qua, cả Tòa Bạch Ốc lẫn Ðiện Kremlin đều nhanh chóng loan tin Tổng Thống Nga Vladimir Putin đã điện thoại cho Tổng Thống Mỹ Barack Obama và hai bên đồng ý sẽ cho ngoại trưởng hai nước gặp nhau thảo luận chuyện Ukraine.
Ðây là một chuyện bất ngờ, vì gọi điện thoại cho ông Putin rất khó. Trước ngày dân Crimea đi bỏ phiếu ly khai Ukraine để nhập vào Nga trở lại, Ngoại Trưởng Mỹ Kerry gặp Ngoại Trưởng Nga Lavrov suốt mấy giờ ở Bruxelles để can ngăn lần chót. Có lúc bị thúc giục quá, ông Lavrov rút qua phòng khác gọi cho ông Putin xin ý kiến. Một lát, ông trở lại, cho biết ông không muốn nói chuyện điện thoại với mình!
Nay ông Putin đích thân gọi cho ông Obama vào buổi tối, trong lúc ông này đang ở khách sạn Ritz Carlton tại Riyadh, thủ đô Á Rập Saudi, sau hai giờ dự quốc yến với Quốc Vương Abdullah
để xoa dịu cho ông hoàng dầu lửa bớt giận Mỹ vì đã họp với Iran (theo Hồi Giáo Shi Ai, đối thủ của Saudi) và bỏ rơi phe nổi dậy ở Syria (cùng phái Sun Ni với Saudi, nhưng quá nhiều cán bộ al-Qaeda). Riêng hành động tự ý gọi điện thoại của Putin đã cho thấy Putin muốn cầu hòa. Ðiện Kremlin cần giữ thể diện cho ông chủ, đã nêu lý do là ông Putin nêu lý do các nước cần tái lập trật tự ở thủ đô Kiev, trong lúc nhiều người thuộc một đảng chống Nga ở Ukraine đang biểu tình, đeo mặt nạ, bao vây trụ sở Quốc Hội ở Kiev, đòi bộ trưởng Nội Vụ từ chức. Ðiện Kremlin nói rằng phe cực hữu này đang đe dọa thường dân (ý nói dân gốc Nga), đe dọa các cơ quan chính quyền và cảnh sát ở thủ đô Kiev cũng như các nơi khác. Ông Putin cũng than phiền chính phủ Ukraine đang phong tỏa vùng Transnistria, đã ly khai khỏi xứ Moldova.
để xoa dịu cho ông hoàng dầu lửa bớt giận Mỹ vì đã họp với Iran (theo Hồi Giáo Shi Ai, đối thủ của Saudi) và bỏ rơi phe nổi dậy ở Syria (cùng phái Sun Ni với Saudi, nhưng quá nhiều cán bộ al-Qaeda). Riêng hành động tự ý gọi điện thoại của Putin đã cho thấy Putin muốn cầu hòa. Ðiện Kremlin cần giữ thể diện cho ông chủ, đã nêu lý do là ông Putin nêu lý do các nước cần tái lập trật tự ở thủ đô Kiev, trong lúc nhiều người thuộc một đảng chống Nga ở Ukraine đang biểu tình, đeo mặt nạ, bao vây trụ sở Quốc Hội ở Kiev, đòi bộ trưởng Nội Vụ từ chức. Ðiện Kremlin nói rằng phe cực hữu này đang đe dọa thường dân (ý nói dân gốc Nga), đe dọa các cơ quan chính quyền và cảnh sát ở thủ đô Kiev cũng như các nơi khác. Ông Putin cũng than phiền chính phủ Ukraine đang phong tỏa vùng Transnistria, đã ly khai khỏi xứ Moldova.
Ðây là một cách gỡ thể diện, cho dân Nga khỏi nghĩ là Tổng Thống Vladimir Putin đang lùi một bước. Khi hai ông Kerry và Lavrov gặp nhau, ít nhất Nga có hai điều trao đổi: Nga sẽ công nhận chính phủ Ukraine mới, ngược lại Kiev sẽ hứa bảo vệ an ninh cho người gốc Nga, và để cho Transnistria dễ dàng nhập cảng hàng hóa từ Nga, trong lúc 1,200 quân Nga trú đóng tại đó cũng đang cần thêm rượu vodka! Ngoài ra, những nhượng bộ khác để Mỹ và các nước Châu Âu không phong tỏa kinh tế Nga nhiều hơn, sẽ được điện Kremlin mô tả là chuyện phụ!Ông Putin chắc có ý trao đổi, để tránh một cuộc phong tỏa kinh tế có thể leo thang từng bước một trong thời gian tới. Ông có thời giờ để kéo dài cuộc thảo luận giữa hai ngoại trưởng bao lâu cũng được, vì đằng nào ông cũng đã nắm vùng Crimea trong tay, và đang chuyển quân quanh biên giới Ukraine.
Riêng việc ngưng chuyển quân cũng có thể đưa ra như một lá bài trao đổi, mà Nga không mất gì cả. Chính phủ Mỹ chắc chắn sẽ đòi hỏi các nước Châu Âu cũng phải tham dự cuộc đàm phán, để khỏi mắc kế ly gián. Nhưng kết cục, tình hình có thể êm dịu hơn, về Crimea Nga vẫn coi như ván đã đóng thuyền, còn các nước khác sẽ không bao giờ công nhận sự kiện đó. Tình trạng đó có thể kéo dài không biết đến bao giờ.
Vladimir Putin phải mở cuộc tấn công ngoại giao, chắc vì đã thấy rõ hơn những hậu quả bất ngờ của hành động chiếm Crimea. Thứ nhất, dân Ukraine và các nước thuộc khối Liên Xô cũ ghê sợ hành động chính phủ Nga, họ đang nghiêng về phía Tây phương nhiều hơn. Thứ hai, Liên Hiệp Âu Châu (EU) thu hút được nhiều nước mới ở phía Ðông hơn, sẽ tạo thành một khối lớn có quyền lợi đối lập ngay bên cạnh Nga. Thứ ba, ông Putin đã đẩy Âu Châu và Mỹ gần nhau hơn.Từ năm 2008, khi xua quân vào Georgia, ông Putin muốn ngăn cản không cho các nước cộng sản cũ đến gần khối EU và NATO. Nhưng bây giờ kết quả ngược lại. Dân Ukraine thù ghét Nga hơn, và dân các nước khác thì lo ngại phòng thủ. Dân Ukraine đồng lòng với vị tổng thống lâm thời Arseny Yatseniuk khi ông nói: “Chúng tôi ít quân hơn, chúng tôi không có bom nguyên tử. Nhưng chúng tôi có tinh thần của cuộc Cách mạng Ukraine; chúng tôi có lý tưởng tự do! Chúng tôi sẽ bảo vệ đất nước đến cùng.” Các nước miền Baltic, nơi có rất nhiều người gốc Nga sống, cũng như Ba Lan đã yêu cầu Mỹ đưa không lực tới biểu diễn để cho dân chúng yên lòng. Các nước EU đã cam kết ký một phần thỏa ước về chính trị với Ukraine, trong khi còn thảo luận về thỏa ước kinh tế. Không những Châu Âu đang sẵn sàng mở cửa cho hàng hóa của Ukraine, mà còn chuẩn bị ký các thỏa ước thương mại với hai nước thuộc Liên Xô cũ, Georgia và Moldova. Ðó là những điều mà ông Putin đã tìm cách ngăn cản từ mấy năm nay.
Qua việc chiếm Crimea, ông Putin đã giúp Mỹ và Âu Châu gần nhau hơn. Từ khi bất đồng ý kiến về việc Mỹ tấn công Iraq, khối Âu Châu lục địa đã tách xa Mỹ dần, có lúc chỉ nghĩ đến cạnh tranh hơn là hợp tác. Khi chính phủ Obama tuyên bố “chuyển trục” về phía Châu Á và Thái Bình Dương, dân Châu Âu càng thấy họ xa Mỹ. Dân Mỹ cũng chán Châu Âu, coi đó là một thế giới cổ lỗ, không thân thiện. Bây giờ dân Châu Âu không lo ngại về thế lấn lướt của nước Mỹ, mà lại lo chính phủ Mỹ bỏ mặc họ muốn làm gì thì làm. Còn dân Mỹ cũng sẽ hướng về Châu Âu hơn, như khi cựu Ngoại Trưởng Hillary Clinton so sánh hành động của Putin tại Crimea không khác gì Hitler đã lấy cớ bảo vệ người dân gốc Ðức ở các nước Tiệp Khắc, Ba Lan và Romani để khởi đầu các cuộc xâm lăng. Người Mỹ sẽ nhớ lại năm 1942 họ đã phải đem quân sang Châu Âu để bảo vệ các nguyên lý tự do dân chủ mà hai lục địa cùng chia sẻ. Ông Obama đã gợi lại kinh nghiệm đó trong ký ức dân Mỹ khi đến viếng nghĩa trang các tử sĩ Mỹ trong tuần qua khi đến Bruxelles: “Nếu chúng ta nhắm mắt để cho một nước dùng vũ lực vẽ lại bản đồ biên giới tức là chúng ta lãng quên những bài học đã được ghi lại trong các nghĩa trang ở lục địa này.”Sau biến cố Crimea, các nước Châu Âu bây giờ đã chấp nhận vai trò lãnh đạo của nước Mỹ, ngay trong một cuộc khủng hoảng ở Châu Âu. Mỹ đã đóng vai thúc đẩy các nước Châu Âu phải đoàn kết hơn, và khuyến cáo cả dân Anh quốc đừng nghĩ đến việc tách ra khỏi EU. Cuộc thảo luận Thỏa ước Ðầu tư và Mậu dịch Xuyên Ðại Tây Dương (TTIP, Transatlantic Trade and Investment Partnership) đã “giậm chân tại chỗ” từ nhiều năm, bây giờ sẽ được thúc đẩy tiến tới nhanh hơn. Các chính phủ Châu Âu muốn hạn chế các khoản trao đổi, như chính phủ Pháp muốn bảo vệ văn hóa, nay sẽ nhượng bộ dễ dàng hơn mà không lo dân chúng phản đối. Quốc Hội Mỹ cũng nêu lên nhiều trở ngại về hiệp định TTIP vì không tha thiết, nay thái độ cũng sẽ thay đổi. Một lý do là với TTIP, việc xuất cảng dầu, hơi đốt của Mỹ sang Châu Âu sẽ dễ dàng hơn. Chính ông Putin đã gây ra biến chuyển tâm lý này.
Ông Putin còn vô tình giúp cho khối EU bành trướng nhanh hơn tốc độ họ trông đợi; và giúp khối sử dụng đồng Euro củng cố với các biện pháp “kham khổ” dễ dàng hơn. Trong 28 nước của Liên Hiệp EU chỉ có 18 nước đồng ý dùng chung tiền tệ. Nhưng đây là một cuộc kết hợp kinh tế tài chánh bất bình thường. Mặc dù có chung một ngân hàng trung ương để quyết định chính sách tiền tệ, mỗi nước vẫn giữ quyền quyết định về chi tiêu và thuế khóa; mà hai thứ đó có khi đi ngược chiều nhau. Một biện pháp để giảm bớt mâu thuẫn là các nước cam kết một số tiêu chuẩn về ngân sách. Hậu quả là một số nước đã chi tiêu quá trớn, vay nợ cũng quá trớn để thỏa mãn nhu cầu chi tiêu; trong khi kinh tế trì trệ vì khả năng sản xuất không tăng lên kịp. Phải đợi đến khi mấy nước “phía Nam” như Hy Lạp, Tây Ban Nha lâm vào cảnh vỡ nợ, các nước vẫn “tài trợ” họ như nước Ðức mới có dịp thúc đẩy họ cải tổ cơ cấu, tiết kiệm để cân bằng ngân sách. Trong ba năm qua, khối sử dụng đồng euro đã bị khủng hoảng, nhiều người lo ngại có thể sẽ giải tán. Nay ông Putin đã tạo cơ hội cho họ thấy phải nương tựa vào nhau nhiều hơn, cùng một lúc cơn khủng hoảng cũng đang dần dần chấm dứt.Bài học mà các nước trong khối Euro, và những nước đang nghĩ đến việc gia nhập khối này nhận được, là trường hợp Ukraine. Ðể được Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF) giúp đỡ, Ukraine sẽ phải thi hành chính sách tiết giảm chi tiêu, cân bằng ngân sách, và cải tổ cơ cấu nền kinh tế, mà di lụy thời cộng sản đến nay vẫn chưa xóa hết. Có như vậy, Ukraine mới có thể tiến đến việc trao đổi thương mại tự do với các nước Tây Âu. Sau bài học của Ukraine, các nước sẽ thấy việc “thắt lưng buộc bụng” trong năm ba năm để cải tổ cơ cấu kinh tế là chuyện đáng làm!Hơn nữa, các nước cựu cộng sản khác có thể thấy họ có ngày sẽ gia nhập sử dụng khối đồng Euro. Trong các nước thuộc Liên Hiệp Âu Châu (EU) có 15 nước với tỷ lệ thất nghiệp trên 9%, thì một nửa là những nước nằm bên cạnh Nga và Ukraine. Trong 13 nước còn lại, thất nghiệp dưới 9%, chỉ có một nước Romania nằm ở địa thế như vậy.Việc gia nhập khối đồng Euro khó khăn cho các nước còn nghèo, vì chính phủ họ sẽ phải tiết giảm chi tiêu, cải tổ cơ cấu; đừng để lâm vào cảnh như Hy Lạp.Các nước Bulgaria, Lithuania, Poland, Latvia, Hungary, Romania, và Cộng Hòa Czech đang chuẩn bị vào khối đồng Euro. Trước đây họ không tha thiết lắm, nhất là khi thấy chính hối Euro đang gặp khủng hoảng. Nhưng sau khi chứng kiến ông Putin bắt nạt Ukraine, người dân các nước này sẽ sẵn sàng hy sinh chịu kham khổ như dân Hy Lạp mới trải qua, để được gia nhập một khối kinh tế lớn, ngang hàng với nước Nga. Chính phủ Ba Lan mới quyết định nối lại các cuộc thương thuyết gia nhập khối Euro, sau nhiều năm ngần ngại.Tóm lại, ông Putin thắng một mặt, thua trên ba mặt. Ông thắng, vì đã chiếm lại được Crimea, sửa chữa một sai lầm lịch sử khi Krutchev đã gán vùng này cho Ukraine vào năm 1954. Nhưng ông thua, vì đã giúp cho các đối thủ của nước Nga đoàn kết với nhau hơn. Dân các nước cựu Xô Viết và cựu cộng sản thấy cần nương tựa vào Châu Âu hơn. Khối các nước Châu Âu sẽ bành trướng mạnh hơn về phía Ðông. Và mối giao thiệp giữa Mỹ với các nước Tây Âu sẽ cải thiện, vì họ thấy cần lẫn nhau. Nếu ông Putin muốn tỏ ra hòa hoãn trong những ngày sắp tới, có thể không phải vì ông ta lo Nga bị phong tỏa kinh tế, mà vì lo cứ đà này nước Nga sẽ càng ngày càng bị cô lập hơn. Mở lại những cuộc hòa đàm là một cách “ru ngủ” các đối thủ, để họ thấy tình trạng bớt căng thẳng. Nhưng chắc người dân các nước Châu Âu, các nước cựu cộng sản, và chính phủ của họ không dễ ru ngủ. Vì họ cũng biết, “Ðừng nghe những gì ông Putin nói, mà hãy nhìn kỹ những gì ông ta làm!”
Previous Article
Bài đăng
